Trong bối cảnh nền kinh tế ngày càng minh bạch và chuyên nghiệp, việc lựa chọn mô hình kinh doanh phù hợp đang là vấn đề được nhiều hộ kinh doanh cá thể quan tâm. Với các hộ kinh doanh đang hoạt động theo hình thức khoán thuế, câu hỏi đặt ra là: nên chuyển sang hộ kinh doanh kê khai hay thành lập doanh nghiệp? Mỗi lựa chọn đều có ưu và nhược điểm riêng, phụ thuộc vào quy mô, ngành nghề và định hướng phát triển của chủ kinh doanh.
1. Hộ kinh doanh khoán – khi nào nên chuyển sang kê khai?
Hộ kinh doanh khoán là hình thức nộp thuế khoán theo mức ấn định sẵn, thường áp dụng cho các hộ buôn bán nhỏ lẻ, không có hóa đơn đầu vào – đầu ra rõ ràng và không cần sử dụng hóa đơn khi bán hàng. Tuy nhiên, khi quy mô kinh doanh mở rộng, giao dịch tăng lên hoặc thường xuyên phải xuất hóa đơn cho khách hàng, chuyển sang hộ kinh doanh kê khai là bước đi hợp lý.
Ưu điểm của hộ kinh doanh kê khai:
Vẫn giữ mô hình cá nhân/hộ nhưng quản lý chặt chẽ hơn qua sổ sách, hóa đơn.
Được xuất hóa đơn bán hàng, giúp hợp pháp hóa giao dịch, tăng uy tín với đối tác.
Áp dụng theo chế độ kế toán đơn giản (Thông tư 88, TT133), dễ thực hiện.
Chịu thuế theo doanh thu thực tế nên minh bạch và có thể tiết kiệm thuế nếu chi phí hợp lý.
Hạn chế:
Phải lập sổ sách kế toán, theo dõi chi tiết thu chi, kho hàng, ngân quỹ…
Phát sinh chi phí kế toán hoặc dịch vụ kê khai thuế nếu không tự thực hiện được.
➡ Thích hợp với hộ kinh doanh đã có doanh thu ổn định, thường xuyên phải xuất hóa đơn, muốn giữ quy mô vừa và nhỏ nhưng rõ ràng về tài chính.
2. Khi nào nên chuyển sang doanh nghiệp?
Việc chuyển từ hộ kinh doanh (kể cả kê khai) sang doanh nghiệp là bước đi mang tính chất chuyên nghiệp và lâu dài hơn, phù hợp với các mô hình kinh doanh có định hướng phát triển mạnh hoặc muốn mở rộng quy mô hoạt động.
Ưu điểm của doanh nghiệp:
Có tư cách pháp nhân, được ký kết hợp đồng, vay vốn, mở rộng thị trường.
Chịu trách nhiệm hữu hạn trong phạm vi vốn góp – giúp hạn chế rủi ro tài chính.
Được mở chi nhánh, văn phòng đại diện, địa điểm kinh doanh ở nhiều nơi.
Áp dụng chính sách thuế GTGT và TNDN theo mức khấu trừ hoặc theo thu nhập – minh bạch và chuyên nghiệp.
Hạn chế:
Quản lý phức tạp hơn: cần báo cáo tài chính, kê khai thuế đầy đủ, kiểm toán (nếu cần).
Phát sinh thêm các chi phí kế toán, nhân sự, thuế TNDN.
Bị quản lý chặt chẽ hơn về hóa đơn, sổ sách, và trách nhiệm pháp lý.
➡ Thích hợp với những chủ kinh doanh muốn mở rộng quy mô, huy động vốn, xây dựng thương hiệu và hoạt động dài hạn.
3. Nên chọn mô hình nào?
| Tiêu chí | Hộ KD kê khai | Doanh nghiệp |
|---|---|---|
| Quản lý tài chính | Vừa đủ, đơn giản hơn | Rõ ràng, bài bản hơn |
| Khả năng mở rộng | Giới hạn (1 hộ, không chi nhánh) | Linh hoạt mở rộng quy mô |
| Trách nhiệm pháp lý | Vô hạn (toàn bộ tài sản) | Hữu hạn (trong phạm vi vốn góp) |
| Chi phí vận hành | Thấp | Cao hơn |
| Mức độ chuyên nghiệp | Trung bình | Cao |
| Mức thuế | Theo % doanh thu (GTGT + TNCN) | Thuế GTGT khấu trừ, TNDN 20% trên lợi nhuận |
4. So sánh Hộ Kinh Doanh (Kê khai) và Doanh nghiệp
| Nội dung | Hộ Kinh Doanh (Kê khai) | Doanh nghiệp |
|---|---|---|
| Sở hữu | Do 1 người hoặc hộ thành lập | Do 1 hoặc 2 người trở lên thành lập |
| Trách nhiệm, nghĩa vụ khoản nợ | Chịu trách nhiệm khoản nợ, nghĩa vụ của HKD bằng toàn bộ tài sản của mình | Chịu trách nhiệm khoản nợ, nghĩa vụ của DN trong phạm vi số vốn đã góp ở DN |
| Số lượng thành lập | Được đăng ký duy nhất 1 HKD Không được mở chi nhánh, VP đại diện, địa điểm KD ở địa phương khác | Có thể là chủ sở hữu hoặc góp vốn vào nhiều công ty Được mở chi nhánh, VP đại diện, Địa điểm KD ở địa phương khác nhau, trong và ngoài nước |
| Hóa đơn (nghị định 123+70) | Xuất hóa đơn khi bán hàng | Xuất hóa đơn khi bán hàng |
| Chế độ kế toán (TT88, 133, 200) | Thực hiện theo thông tư 88/2021/TT-BTC hoặc áp dụng chế độ kế toán DN siêu nhỏ theo TT133/2016/TT-BTC Hạch toán theo Phíếu thu-chi, nhập-xuất kho, Bảng kê doanh thu chi phí nộp NSNN, Gửi báo cáo về Cơ quan Ngân hàng, gửi báo cáo tài chính Sổ kế toán: 1. Sổ chi tiết doanh thu bán hàng 2. Sổ chi tiết kho (vật liệu, dụng cụ, hàng hóa, sản phẩm) 3. Sổ chi phí sản xuất, kinh doanh 4. Sổ theo dõi thuế/nợ nghĩa vụ ngân sách nhà nước 5. Sổ hàng hóa 6. Sổ quỹ tiền mặt 7. Sổ tiền gửi ngân hàng | Thực hiện theo Thông tư 133/2016/TT-BTC hoặc TT200 Đầy đủ chứng từ kế toán Đầy đủ sổ sách kế toán và báo cáo tài chính |
| Nghĩa vụ thuế | 1. Thuế GTGT + Thuế TNCN: tính theo tỷ lệ doanh thu = Doanh thu * tỷ lệ % thuế + Phân phối, cung cấp HH: 1% (trừ loại KCT, 0% theo QĐ) + 0.5% = 1.5% + DV, Xây dựng không bao thầu NVL: 5% (trừ loại KCT, 0% theo QĐ) + 2% = 7% + Sản xuất, vận tải, DV gắn hàng hóa, xây dựng bao thầu NVL: 3% + 1.5% = 4.5% + Hoạt động khác: 2% + 1% = 3% 2. Thuế TNCN cho người lao động nếu vượt mức giảm trừ (Theo TT111/2013/TT-BTC và TT sửa đổi bổ sung khác) | 1. Chịu thuế GTGT: tính trên giá trị tăng thêm của HHDV Thuế GTGT phải nộp = Thuế GTGT đầu ra – Thuế GTGT đầu vào được khấu trừ Trích phần thuế GTGT vào lỗ hoặc đầu ra giá tăng sẽ được giảm vào số thuế đầu ra 2. Thuế Thu nhập cá nhân: Chỉ trả cho cá nhân có thu nhập vượt mức giảm trừ 3. Thuế Thu nhập doanh nghiệp = 20% lãi tính thuế (doanh thu, thu nhập – chi phí tính thuế) Theo quy định thuế TNDN thông tư 78/2014/TT-BTC và TT sửa đổi bổ sung khác |
| Mẫu Khai thuế | 1. Hàng kỳ (tháng, quý): Khai mẫu số 01/CNKD + Phụ lục 01-2/BK-HDKD + mẫu 05/KK-TNCN nếu có khấu trừ TNCN của người lao động 2. Quyết toán năm: 05/QT-TNCN nếu chỉ trả cho người lao động | 1. Hàng kỳ: Khai mẫu 01/GTGT + 05/KK-TNCN nếu có khấu trừ thuế TNCN của người lao động 2. Quyết toán năm: Báo cáo tài chính, Quyết toán thuế thu nhập doanh nghiệp 03/TNDN, Quyết toán thuế TNCN 05QT-TNCN |
| Thời hạn nộp hồ sơ khai thuế | 1. Đối với hồ sơ khai theo tháng: chậm nhất ngày thứ 20 của tháng tiếp theo phát sinh nghĩa vụ thuế (ví dụ bán hàng tháng 01 thì ngày 20/2 phải nộp hồ sơ khai thuế) 2. Đối với hồ sơ khai theo Quý: chậm nhất ngày cuối cùng của tháng đầu quý tiếp theo phát sinh nghĩa vụ (ví dụ quý I là 31/3 thì ngày 30/4 phải nộp hồ sơ khai thuế quý I) | Giống HKD |
| Phạt chậm nộp tờ khai | 1. Chậm 1-30 ngày: 2-5tr 2. Chậm 31-60 ngày: 5-8tr 3. Chậm 61-90 ngày: 8-15tr 4. Trên 90 ngày: 15-25tr | Như HKD |
| Phạt vi phạm xuất hóa đơn | 1. Lập hóa đơn không đúng thời điểm: 3-8tr 2. Không lập hóa đơn bán hàng hóa: 10-20tr | Như HKD |
Kết luận
Nếu bạn đang là hộ kinh doanh khoán với doanh thu bắt đầu tăng, muốn minh bạch hóa tài chính, thường xuyên giao dịch với doanh nghiệp cần hóa đơn, thì chuyển sang hộ kinh doanh kê khai là lựa chọn tối ưu, vừa tiết kiệm chi phí vừa đảm bảo pháp lý.
Tuy nhiên, nếu bạn định hướng mở rộng quy mô, thuê nhiều lao động, hoặc cần tăng tính chuyên nghiệp và hợp tác với các đối tác lớn, thì chuyển sang doanh nghiệp là bước đi cần thiết và chiến lược.
Mỗi mô hình đều có ưu nhược điểm. Điều quan trọng là bạn xác định đúng nhu cầu, khả năng quản lý và mục tiêu phát triển của mình để chọn hướng đi phù hợp.
Gọi cho chúng tôi để được hỗ trợ:
Chúng tôi sẵn lòng hỗ trợ bạn trong mọi vấn đề liên quan đến đăng ký kinh doanh và các thủ tục hành chính khác.
