Trốn thuế là hành vi vi phạm pháp luật nghiêm trọng, không chỉ gây tổn thất cho ngân sách nhà nước mà còn làm suy yếu tính minh bạch và công bằng trong môi trường kinh doanh. Hành vi này, tùy mức độ, có thể bị xử lý hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự.
Trong phạm vi bài viết dưới đây, Luật Gia Bùi sẽ phân tích toàn diện các quy định hiện hành về xử phạt hành chính đối với hành vi trốn thuế, bao gồm các căn cứ pháp lý, mức xử phạt cụ thể và biện pháp khắc phục hậu quả đi kèm. Qua đó, giúp tổ chức, cá nhân có cái nhìn đầy đủ và chủ động phòng ngừa rủi ro pháp lý trong hoạt động tài chính – kế toán.
1. Cơ Sở Pháp Lý Xử Phạt Hành Chính Về Hành Vi Trốn Thuế
Hiện nay, hành vi trốn thuế được xử phạt hành chính chủ yếu theo các quy định tại:
Nghị định số 125/2020/NĐ-CP của Chính phủ (về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực thuế và hóa đơn),
Được sửa đổi, bổ sung bởi Nghị định số 102/2021/NĐ-CP,
Kết hợp với các quy định tại Luật Quản lý thuế năm 2019 và Luật Xử lý vi phạm hành chính năm 2012 (sửa đổi 2020).
Các văn bản này quy định cụ thể về hành vi vi phạm, mức phạt tiền, biện pháp khắc phục hậu quả, thời hiệu xử phạt… đảm bảo đủ tính răn đe nhưng cũng có sự linh hoạt tùy theo mức độ, hành vi và hậu quả.
2. Hành Vi Nào Bị Coi Là Trốn Thuế?
Theo khoản 1, 2 và 3 Điều 17 Nghị định 125/2020/NĐ-CP, trốn thuế là hành vi cố ý không thực hiện hoặc thực hiện không đúng nghĩa vụ thuế. Dưới đây là một số nhóm hành vi điển hình:
▪ Không khai, khai sai, hoặc khai không đầy đủ hồ sơ thuế
Không nộp hồ sơ khai thuế hoặc nộp sau quá 90 ngày.
Khai sai số liệu trên tờ khai thuế để giảm nghĩa vụ thuế.
Không khai thuế đối với các hoạt động phát sinh nghĩa vụ thuế.
▪ Không xuất hóa đơn hoặc ghi sai giá trị hóa đơn
Bán hàng hóa, cung cấp dịch vụ nhưng không lập hóa đơn.
Ghi giá trị thấp hơn thực tế trên hóa đơn để làm giảm doanh thu tính thuế.
▪ Sử dụng hóa đơn, chứng từ không hợp pháp
Sử dụng hóa đơn khống, hóa đơn mua bán qua trung gian không có hàng hóa thực.
Hạch toán chi phí đầu vào không có thực nhằm mục đích giảm số thuế phải nộp.
▪ Lợi dụng chính sách ưu đãi thuế sai mục đích
Sử dụng hàng hóa được miễn, giảm thuế không đúng mục đích nhưng không khai báo.
Không thực hiện đăng ký lại khi chuyển mục đích sử dụng tài sản được ưu đãi thuế.
3. Các Mức Xử Phạt Hành Chính Cụ Thể Đối Với Hành Vi Trốn Thuế
Tại Điều 17 Nghị định 125/2020/NĐ-CP, các mức phạt hành chính được quy định theo nguyên tắc lũy tiến, áp dụng tỷ lệ phạt tiền từ 1 lần đến tối đa 3 lần số tiền thuế trốn, cụ thể:
| Mức phạt | Điều kiện áp dụng |
|---|---|
| 1 lần số thuế trốn | Có ít nhất 1 tình tiết giảm nhẹ |
| 1,5 lần | Không có tình tiết tăng nặng, có từ 2 tình tiết giảm nhẹ trở lên |
| 2 lần | Không có tình tiết tăng nặng hoặc giảm nhẹ (mức cơ sở) |
| 2,5 lần | Có 1 tình tiết tăng nặng |
| 3 lần | Có từ 2 tình tiết tăng nặng trở lên hoặc tái phạm nguy hiểm |
Ví dụ tình tiết tăng nặng: Vi phạm có tổ chức, lặp lại hành vi nhiều lần, trốn thuế trong thời kỳ dịch bệnh, thiên tai.
Tình tiết giảm nhẹ: Khai báo tự nguyện, khắc phục hậu quả trước khi bị thanh tra kiểm tra, lần đầu vi phạm…
⚠️ Lưu ý:
Mức phạt tiền không vượt quá số tiền thuế phát sinh trên hồ sơ khai thuế, nhưng cũng không thấp hơn mức trung bình của khung phạt tương ứng.
Ngoài tiền phạt, người vi phạm còn bị truy thu thuế và tính tiền chậm nộp.
4. Biện Pháp Khắc Phục Hậu Quả Bắt Buộc
Cùng với hình phạt bằng tiền, người trốn thuế còn phải thực hiện các nghĩa vụ tài chính bắt buộc sau:
✅ Buộc nộp đủ số tiền thuế trốn
Đây là biện pháp quan trọng nhất nhằm đảm bảo thu hồi đầy đủ số tiền mà doanh nghiệp đã cố tình không nộp.
✅ Buộc nộp tiền chậm nộp thuế
Căn cứ theo Điều 59 Luật Quản lý thuế 2019, tiền chậm nộp được tính theo lãi suất 0,03%/ngày trên số tiền thuế trốn kể từ ngày phát sinh đến ngày nộp đủ.
✅ Các biện pháp bổ sung
Buộc điều chỉnh lại số lỗ hoặc số thuế GTGT đầu vào được khấu trừ nếu xác định được là khai sai.
Trường hợp đặc biệt, có thể bị tịch thu tang vật, phương tiện liên quan đến hành vi vi phạm nếu pháp luật có quy định.
5. Thời Hiệu Xử Phạt Hành Chính Và Truy Thu Thuế
| Loại nghĩa vụ | Thời hạn áp dụng | Ghi chú |
|---|---|---|
| Xử phạt hành chính (phạt tiền 1x – 3x) | 05 năm kể từ ngày thực hiện hành vi vi phạm | Nếu quá thời hiệu, chỉ truy thu không phạt |
| Truy thu thuế gốc và tiền chậm nộp | 10 năm kể từ ngày phát hiện hành vi trốn thuế | Không phụ thuộc thời hiệu xử phạt |
Như vậy, ngay cả khi hành vi trốn thuế đã thực hiện cách đây trên 5 năm, nhưng vẫn còn trong thời hiệu 10 năm, doanh nghiệp vẫn có thể bị truy thu số tiền thuế trốn và tiền chậm nộp.
6. Trường Hợp Nào Sẽ Bị Truy Cứu Trách Nhiệm Hình Sự?
Hành vi trốn thuế có thể bị xử lý hình sự theo Điều 200 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017, 2025) nếu thuộc các trường hợp sau:
6.1. Đối với cá nhân
| Khung hình phạt | Ngưỡng số tiền trốn thuế |
|---|---|
| Phạt tiền từ 100 triệu – 500 triệu hoặc phạt tù đến 1 năm | Trốn từ 100 triệu đến dưới 300 triệu |
| Phạt tiền 500 triệu – 1,5 tỷ hoặc tù từ 1 đến 3 năm | Trốn từ 300 triệu đến dưới 1 tỷ hoặc tái phạm |
| Tù từ 2 – 7 năm | Trốn từ 1 tỷ đồng trở lên |
Ngoài ra, trốn dưới 100 triệu đồng nhưng đã bị xử phạt hành chính hoặc có tiền án liên quan thì vẫn có thể bị truy cứu hình sự nếu tái phạm.
6.2. Đối với pháp nhân thương mại
| Khung xử phạt | Mức tiền phạt |
|---|---|
| Khung cơ sở | 300 triệu – 1 tỷ |
| Khung tăng nặng | 1 tỷ – 3 tỷ |
| Khung nghiêm trọng | 3 tỷ – 10 tỷ hoặc đình chỉ hoạt động đến 3 năm |
| Hình phạt bổ sung | Cấm kinh doanh, cấm hoạt động lĩnh vực nhất định, cấm huy động vốn từ 1 – 3 năm |
7. Kết Luận Tư Vấn
Hành vi trốn thuế không chỉ tiềm ẩn rủi ro tài chính lớn thông qua các khoản truy thu, tiền phạt và chậm nộp mà còn có thể dẫn đến trách nhiệm hình sự nếu tái phạm hoặc số tiền lớn. Đặc biệt, thời hiệu truy thu kéo dài đến 10 năm khiến doanh nghiệp không thể chủ quan hoặc “làm lơ” vi phạm đã cũ.
Do đó, doanh nghiệp và cá nhân cần chủ động tuân thủ quy định pháp luật về thuế, thường xuyên kiểm tra hồ sơ, rà soát hóa đơn – chứng từ, đảm bảo không phát sinh hành vi bị coi là gian lận, sai lệch, tránh để xảy ra hệ quả pháp lý không đáng có.
Nếu quý khách hàng cần hỗ trợ trong việc kiểm tra rủi ro thuế, tư vấn khắc phục hậu quả hoặc hỗ trợ pháp lý trong các tình huống có dấu hiệu trốn thuế, vui lòng liên hệ đội ngũ Luật Gia Bùi để được tư vấn và hỗ trợ chuyên sâu.
Gọi cho chúng tôi để được hỗ trợ:
Chúng tôi sẵn lòng hỗ trợ bạn trong mọi vấn đề liên quan đến đăng ký kinh doanh và các thủ tục hành chính khác.
